De wolf en de drie biggetjes - hoe zat het ook alweer? De varkentjes bouwden een huisje van stro. Dat bleek niet zo’n briljant idee. Roelof Vossebeld lacht als hij eraan herinnerd wordt. Zijn bedrijf StroBox bouwt namelijk wel degelijk huizen van stro. Maar die blaas je, anders dan in het sprookje, met geen mogelijkheid omver. Sterker nog: bouwen met stro heeft de wind mee. “Het heeft de toekomst", stelt Vossebeld. “Van alle isolatiematerialen is stro het schoonste en meest duurzaam. Omdat het een restproduct is van de graanteelt is er stro in overvloed en heb je een ontzettend lage CO2-footprint. Hoe anders is dat wanneer je bouwt met tradi­tio­nele materialen. De milieu-impact daarvan maak je in vijftig jaar niet goed, hoeveel je ook aan zonne­pa­ne­len en dubbel glas doet.”

Veel uitstoot
De bouwsector gebruikt nu nog vooral beton, baksteen en staal. De productie van deze materialen vraagt veel energie, met een enorme CO2-uitstoot. Uit Leids onderzoek bleek enkele jaren geleden dat reguliere bouwmaterialen 11% van de wereldwijde CO2-uitstoot veroorzaken. Steeds meer wordt daarom gekeken naar ‘biobased’ bouwmaterialen als duurzaam hout, vlas, stro en bamboe. Als je deze natuurproducten oogst en verwerkt, stoot je weliswaar CO2 uit door het gebruik van machines en transport, maar veel minder dan bij de energie-intensieve productie van cement, beton of staal. Bovendien halen bomen en planten tijdens het groeien kooldioxide uit de lucht. Zo dragen zij bij aan een vermindering van CO2 in de lucht. Biobased bouwmaterialen zetten echt zoden aan de dijk. Zouden alle gewenste 100.000 nieuwe woningen in Nederland voor 70% bestaan uit biobased materiaal, dan stoot de bouwindustrie al circa 20% minder CO2 uit.

Boxen van stro
Strobouw is niet nieuw. In Amerika staat nog een huis van stro uit 1905. Maar pas de afgelopen twintig jaar heeft de techniek een vlucht genomen. In Nederland zijn nu 135 huizen waarin stro is verwerkt – in Lent zelfs een wooncomplex met 24 appartementen. In Frankrijk staan al ruim vijfduizend panden gemaakt van stro, waaronder scholen en kinderdagverblijven.

Waar wachten we in Nederland dan nog op? Waarom zien we hier niet overal woningen van biobased bouwmaterialen? “Dat komt omdat de bouwsector van nature vrij conservatief is”, meent Vossebeld van StroBox. “Biobased bouwmaterialen zijn hier nog redelijk onbekend. Vervolgens duurt het een tijd voor iedereen overtuigd is. Ik krijg vaak vragen of dat niet ontzettend brandbaar is, stro. En of het geen ongedierte aantrekt. Nee, dat is niet zo. We persen de stro in boxen van duurzaam hout die brandwerend zijn. Door de extreem lage luchtvochtigheid in de boxen is er geen leven mogelijk. Die blokken stapelen we op als Legoblokken. Zo bouwen we in korte tijd een complete woning.”

Snelle groeier: bamboe
Bamboe kennen we vooral van pandaberen en meubels van de Xenos. Maar Casper de Nooijer van Bamboo Import Europe weet dat bamboe over de hele wereld groeit – als het klimaat maar tropisch is. “Er zijn meer dan 1500 soorten waarvan er 50 geschikt zijn als bouwmateriaal”, licht hij toe. “Een van de grote voordelen is dat bamboe razendsnel groeit, tot wel 50 centimeter per dag. Het is een gras en je moet het dus maaien. De opbrengst is daarmee hoog. Doordat bamboe 35% meer CO2 opneemt dan bomen, is het ook echt een wapen in de strijd tegen klimaatverandering.”

Bamboe is als biobased bouwmateriaal op meerdere manieren te gebruiken. Van Japan tot Colombia bouwen ze er huizen mee die honderd jaar blijven staan, in China bouwen ze er steigers van en in India tribunes. Voor Europa ziet De Nooijer ook andere toepassingen: “Als je bamboe vermaalt en perst, kun je er latten van maken. Dan is het een duurzaam alternatief voor hout en zelfs hardhout, bijvoorbeeld voor trappen, meubels en vloeren.” Omdat het in de tropen groeit, zit je wel met vervuilend transport. “Door het steeds warmer wordende klimaat in Zuid-Europa kun je tegenwoordig ook bamboe verbouwen in Zuid-Europa”, aldus De Nooijer.

Andere natuurlijke bouwmaterialen
Stro en bamboe zijn maar twee voorbeelden van biobased bouwmaterialen. Er is veel meer mogelijk. Als je hennep bijvoorbeeld vermengt met kalk kun je het, net als beton, in een mal gieten. Kalkhennep is in de vorm van blokken te stapelen maar ook op wanden te spuiten. Een ander mooi voorbeeld is leemsteen, een soort baksteen die zelf uithardt en niet gebakken hoeft te worden, wat veel energie bespaart. Bijkomend voordeel is dat leemstenen de eigenschap hebben dat ze een gebouw overdag koel en ’s nachts warm houden. Cross Laminated Timber zijn grote platen van naaldhout, die worden verlijmd met biologisch verantwoorde lijm. Met deze biobased bouwmethode is alles mogelijk wat nu met staal en beton wordt gedaan, behalve extreme hoogbouw. En wat te denken van zelfgroeiende bouwelementen op schimmelbasis of samengestelde biobased materialen (composieten) en klei, die met een 3D-printer in elke vorm te produceren zijn – zoals in het charmante 3D-geprinte Tecla-huis? De ontwikkelingen gaan hard.

Stikstofcrisis
Biobased bouwmaterialen helpen niet alleen om de CO2-uitstoot terug te dringen. Ze zorgen ook voor een aangenaam en gezonder binnenklimaat, onder meer doordat er geen schadelijk radon kan vrijkomen zoals dat bij beton wel het geval is. Ook voor bouwvakkers wordt het beter: bij zagen, boren en frezen staan zij nu nog vaak bloot aan fijnstof en glas- en steenwolvezels. Dat is bij biobased bouwmaterialen veel minder. Last but not least zijn ze mogelijk het antwoord op de stikstofcrisis. Zoals bekend uit de plannen van het kabinet moet de Nederlandse veestapel fors inkrimpen. Als boeren op de vrijkomende landbouwgrond gewassen gaan telen die bruikbaar zijn als bouwmateriaal, biedt dat prachtige nieuwe toekomstige verdienmodellen. Waar we nog op wachten? Tot er meer schapen over de dam zijn. Schapen zoals de gemeente Amsterdam. Die bepaalde onlangs dat in 2025 één op de vijf nieuwe woningen biobased gebouwd moet zijn. Hopelijk zien we in de detailhandel snel eenzelfde trend. Wie bouwt als eerste een winkel van stro en bamboe?