Het was niet de eerste overwinning die activistisch ESG-aandeelhouder (Environmental, Social and Governance) Charlie Penner behaalde. In 2018 overtuigde hij Apple al om de smartphoneverslaving bij kinderen aan te pakken. Penner, destijds werkzaam bij de bescheiden Apple-aandeelhouder Jana Partners, wist daarvoor de hulp te mobiliseren van het Californische pensioenfonds voor onderwijspersoneel CalSTRS. Met succes: onder druk van de aandeelhouders installeerde Apple voortaan software die ouders meer controle geeft over het smartphonegebruik van hun kinderen. Google’s Android volgde snel daarna.

Een jaar later was fastfoodketen McDonald’s aan de beurt. Penner overtuigde de hamburgerketen om te overwegen om in de Verenigde Staten plantaardige burgers te gaan verkopen. Dit om ontbossing en het teruglopend aantal klantbezoeken tegen te gaan. Ook nu werkte hij samen met pensioenfonds CalSTRS.

Vorig jaar richtte Penner z’n pijlen op ExxonMobil. Namens het kleine hedgefonds Engine No. 1 – dat slechts 0,02% van de aandelen had – ging hij de strijd aan met een van de grootste oliemaatschappijen ter wereld. Met veel overuren en eindeloos online overleggen wist hij andere aandeelhouders aan zijn zijde te krijgen en drie van de vier plaatsen in de raad van bestuur op te vullen met door hem geselecteerde ‘groene’ kandidaten. Plus een mandaat om het bedrijf voor te bereiden op een fossielvrije toekomst. Dit alles speelde van december 2020 tot en met mei 2021.

De Financial Times noemde die actie een nieuw ‘David vs. Goliath op Wall Street’-verhaal. Zie je dat zelf ook zo?
“Niet echt. De aandeelhouders van ExxonMobil waren al veel langer ontevreden over de houding en resultaten van het bedrijf. Het bedrijf wilde de komende tientallen jaren verder groeien met olie en gas. Maar de wereld verandert. Verduurzaming is voor olie- en gasbedrijven een lastig verhaal. Het hele systeem moet veranderen. Dat kost uiteraard tijd. Maar de olie- en gasmaatschappijen moeten niet in de weg staan van de energietransitie op de lange termijn. Ze moeten niet zeggen dat het nooit gaat gebeuren.”

Waarom koos je hiervoor juist ExxonMobil?
“Als activist kijk ik altijd naar de uitschieters en naar bedrijven die de hele industrie kunnen beïnvloeden. ExxonMobil was zo’n uitschieter. Het presteerde onder de maat wat aandeelhouderswaarde betreft en vanwege het feit dat het bedrijf bleef inzetten op fossiele brandstoffen. Ook is het nog steeds de meest invloedrijke oliemaatschappij.”

Hoe ging de ‘coup’ in zijn werk, als we die zo kunnen noemen?
“Ik noem het zelf geen coup, eerder een campagne. We spraken met aandeelhouders over waarom het bedrijf niet voorbereid was op de toekomst. We staken de boodschap telkens in rond hetzelfde thema: de waarde voor investeerders. Ook toen de olie- en gasprijzen stegen en ExxonMobil een betere kortetermijninvestering werd, bleef onze boodschap gefocust op hoe het bedrijf een goeie langetermijninvestering kon worden in een langzaam veranderende wereld.”

Klinkt vanzelfsprekend. Wat was je onderliggende boodschap?
“ExxonMobil is de vijfde grootste CO2-vervuiler ter wereld. En dat in een wereld waar twee derde van de uitstoot afkomstig is van landen die hebben beloofd om in 2050 nul CO2 meer uit te stoten. Dan is het een enorm risico voor zowel het bedrijf als de aandeelhouders om op de oude voet door te gaan. Daarom was het zinvol om de aandeelhouders in ieder geval een keuze te geven voor bestuurskandidaten met ervaring op het gebied van energie in een wereld die verandert. ExxonMobil vond dat een radicaal idee. Maar eerlijk gezegd is het nog veel radicaler als een olie- en gasbedrijf z’n beleid de komende jaren niet zou richten op CO2-reductie.”

Waar hadden jullie die mensen gevonden?
“Samen met drie analisten heb ik wekenlang kandidaten geïnterviewd, vijftig in totaal. Daaruit hebben we er vier geselecteerd. Allemaal mensen met veel ervaring in de energiesector die eerder bedrijven hadden geholpen bij de transitie naar duurzame energie: een veteraan uit de olie-industrie, een executive van een Fins energiebedrijf met renewable producten, een senior strateeg afkomstig uit het innovatielab van Google-moeder Alphabet en de voormalige CEO van een windturbineproducent.”

Toen kwam D-day: de aandeelhoudersvergadering op 26 mei 2021. Hoe spannend was dat?
“Het was zenuwslopend. Temeer omdat ExxonMobil de vergadering stillegde om meer aandeelhouders voor zich te winnen. Maar uiteindelijk bleken drie van de vier door ons voorgestelde kandidaten te zijn gekozen.”

Een zware nederlaag voor de zittende bestuurders. Hoe reageerden die?
“Ze gingen een echt debat hierover steeds uit de weg en claimden dat hun doelen consistent waren met de klimaatafspraken van Parijs. Dat klopte niet echt. Ook stelden ze dat ze grote investeringen hadden gedaan in renewables. Maar die waren niet noemenswaardig.”

Gezien de enorme belangen: kun je zulk hoog spel spelen met open vizier?
“Ja, de kunst om zo open en eerlijk mogelijk te zijn en met de beste argumenten te komen. Dat is precies wat we hebben gedaan. En nogmaals, we voelden ons gesterkt door het feit dat de aandeelhouders zo ontevreden waren.”

Hoe werden de nieuwe bestuursleden ontvangen?
“Die zijn mijns inziens flink ten onrechte bekritiseerd door het bedrijf. Dat was ronduit belachelijk gezien de ervaring van deze mensen en de waarde die ze meebrachten voor het bedrijf en de aandeelhouders. Zij hebben echt hun nek uitgestoken. Voor het hele traject hebben ze bovendien geen cent ontvangen. Zij waren wat mij betreft de echt helden van deze campagne.”

Charlie Penner: van Witte Huis naar betere wereld
Charlie Penner (49) liep stage in het Witte Huis en hielp president Bill Clinton met het hervormen van de gezondheidszorg. Na zijn afstuderen als jurist aan de University of Pennsylvania werkte hij bij General Electric en verschillende advocatenkantoren. In 2005 sloot hij zich aan bij investeringsmaatschappij Jana Partners waar hij meer dan tien jaar werkte aan activistische campagnes. Eind 2020 ging hij naar de activistische investeerder Engine No. 1. In november 2021 verliet Penner dit bedrijf. Sindsdien werkt hij voor zichzelf aan soortgelijke campagnes.

Zitten ze er nu nog, en hebben ze dingen kunnen veranderen?
“Ja. Ze zijn nog steeds aan boord en hebben al veel voor elkaar gekregen. Zo zijn er nieuwe doelen gesteld om de CO2-uitstoot te verminderen. Vooralsnog is er eerst laaghangend fruit geplukt, waardoor het bedrijf wat duurzaamheid betreft meer op niveau is gekomen met de rest van de industrie. De échte impact komt over een jaar of tien. Energietransitie is een kwestie van lange adem.”

Kunnen we zo’n actie vergelijken met ‘ethisch hacken’?
“Dat zou ik niet willen zeggen. Een ethisch hacker breekt in een systeem waar hij niet behoort te zijn. Ik ben daarentegen gefocust op het beter laten functioneren van systemen, zodat de maatschappij én de aandeelhouder er baat bij heeft. Dat is wat ik deed bij Apple, bij McDonald’s en dus ook bij ExxonMobil.”

Sinds november 2021 ben je weg bij Engine No. 1. Werk je al aan volgende acties?
“Jazeker, dat is enige wat ik kan. Maar op dit moment kan ik daar nog niet meer over zeggen.”

Was je altijd al zo activistisch?
“Ik ben vrij saai. Ik ben er vrees ik per ongeluk in terechtgekomen. Ik had bovendien het geluk dat ik meer dan tien jaar lang mee mocht meelopen met Amerika’s meest succesvolle activistische investeerder Barry Rosenstein, oprichter van Jana Partners. Van hem heb geleerd hoe bedrijven op een andere pad kunnen worden gezet, ook al bieden ze daar weerstand tegen.”

Wat hoop je ultiem te bereiken?
“Dat al deze afzonderlijke campagnes de aanzet blijken te zijn tot een fundamentele shift. Ik weet, daar is een lange adem voor nodig, en veel meer dan één oliegigant die van koers verandert. Als we de wereld echt willen veranderen, moet de olie- en gaswereld als geheel verduurzamen, inclusief technologie, wetgeving – alles. Alle tandwielen in het systeem moeten de juiste kant op draaien. Dat is heel veel werk, maar elke duw in de goede richting is er één.”

Hoe gaat het nu met ExxonMobil?
‘ExxonMobil boekt grootste winst in acht jaar tijd’, kopte het FD in februari 2022. Over het gehele jaar 2021 kwam de winst uit op $ 23 miljard, oftewel $ 5,39 per aandeel. Een wereld van verschil ten opzichte van 2020. Toen boekte het bedrijf een verlies van $ 22,4 miljard. ‘In de afgelopen twaalf maanden kwam Exxon op stoom en dat is te merken aan de aandelenkoers. Die steeg in die periode met 69%; een stuk hoger dan de koerswinst van concurrent Chevron (+54%) en de Europese branchegenoten Shell (+38%) en BP (+39%). Analisten verwachten dat ExxonMobil later dit jaar zijn dividend zal verhogen’, aldus het FD.